Puzzelen met lichtgevende tegels in het zwembad

Een puzzel maken met lichtgevende tegels in het zwembad. Of een tegel die van kleur verandert als je hem aanraakt, of dat een hartje tien seconden later een smiley wordt. Toekomstmuziek? Want in het zwembad is nog maar weinig interactie mogelijk. Niet met de matjes of de ringen die kinderen nu gebruiken bij hun een poging te wennen aan het water. Daar wil het InnoSportLab de Tongelreep verandering in brengen.

Waterdicht plastic

Anna Dingenouts is vierdejaars student Sportkunde aan de Fontys Hogeschool en studeert af bij het InnoSportLab de Tongelreep. Ze onderzoekt hoe ze de zwemlessen leuker en vernieuwender kan maken met ‘led-tegels’. Dat zijn vierkante tegels van 8 centimeter bij 8 centimeter gemaakt van dik waterdicht plastic, polyurethaan, waarin 64 led-lampjes zitten. Met die led-lampjes zijn verschillende figuren te maken, zoals een hartje, smiley of een konijn. 

Die tegels waren er al, ontwikkeld als een idee, zonder een echt plan hoe ze in de zwemles gebruikt kunnen worden. Dat plan maakt Anna. 

Na een uitleg van de maker, Wim van den Dungen oprichter van Multimediabox, ging Anna op onderzoek uit. Eerst vanachter haar bureau, in een literatuurstudie, daarna de praktijk in. Ze ondervroeg zweminstructeurs met een enquête en probeerde de tegels uit tijdens de warming-up van een clinic waterbasketbal voor jongeren met een beperking. Gewoon om te zien hoe zij erop reageren, zegt Anna. 

“Zij zijn niet echt de doelgroep.” Al maakt Anna’s project onderdeel uit van een groter project ‘onbeperkt zwemmen’, wat de insteek heeft om kinderen met een verstandelijke beperking onbeperkt te laten zwemmen. Deze actie past daarom goed in het grotere project. De tegels zijn vooral bedoeld om kinderen die beginnen met zwemles, zwemmen leuker te laten vinden. “Zodat ze na de zwemles blijven zwemmen.” 

Daarbij borduurt Anna verder op een eerder onderzoek van het InnoSportLab de Tongelreep waaruit blijkt dat plezier het belangrijkste is om de zwemles leuker te maken. Vaak gaan kinderen naar de zwemles omdat het “moet”, zegt Anna. 

‘Een sport kiezen’

“We leven in een waterland en daar hoort zwemmen bij. Het zijn vooral de ouders van wie zwemmen “moet”, zegt Roland Verstappen, ploegleider zwem- en bewegingsonderwijs de Tongelreep. “Het grootste gedeelte van de kinderen vindt de zwemles leuk. Als ze hun zwemdiploma hebben behaald, mogen ze ‘een sport kiezen’.” Anna bevroeg Roland veelvuldig in haar zoektocht naar een duidelijk plan achter de tegels.

Jarenlang dezelfde zwemles

“Ik sta altijd open voor vernieuwingen in de zwemles”, zegt Roland, “We geven al jaren op dezelfde manier les, volgens het lesplan van de Tongelreep. Om de lessen afwisselend te maken, variëren we met het materiaal.” Sowieso is de belangrijkste factor in de zwemles de zwemonderwijzer”, benadrukt Roland. “Zijn creativiteit, kennis van het zwemonderwijs en de omgang met de leerlingen bepaalt of ze uitkijken naar de volgende les. De instructeur moet de taal van de kinderen spreken en zien hoe een kind zich in het water voelt.” 

“De ene keer is het doel om het kind kennis te laten maken met een zwemslag, de andere keer om ervaring op te doen bij het drijven. Hierin is de rol van de zwemonderwijzer cruciaal. Hij houdt dat doel voor ogen. Daarbij kan hij zo’n tegel gebruiken tijdens de zwemlessen.”

Puzzel, schattenjacht en woordzoeker

Anna bedacht drie verschillende spellen voor de tegels. Omdat ze die door de coronacrisis niet kon testen bij de kinderen zelf, ontwikkelde ze een checklist. Die legde ze voor aan zweminstructeurs, onder wie aan Roland en zeven instructeurs van de zwemvereniging PSV. De puzzel, schattenjacht en woordzoeker, wat ook als rekenspel kan dienen, werden gescoord op haalbaarheid, veiligheid en uitvoerbaarheid. 

Spelenderwijs onder water

De puzzel lijkt het meest belovend. Roland: “Zeker bij kinderen van vier jaar. Die vinden het leuk om te puzzelen. Hoe leuk is het dan om dat in het water te doen? Kinderen zijn dan alleen maar bezig met die puzzel en niet met: ‘O, ik loop door het water. O, ik ga onder water.’ Dat is het mooie: spelenderwijs ontdekkend leren door je door het water te verplaatsen. Want dat zijn de beginselen: voorwaarts, achterwaarts en zijwaarts de weerstand van het water ervaren. De volgende stap is onderwater gaan.” 

Volgens Roland kunnen de tegels kinderen eerder motiveren en uitdagen onderwater te gaan. “De tegels kunnen het doel, watervrij maken, wellicht ondersteunen.” 

Anna testte het eerste prototype. Naast een handleiding hoe de tegels in de zwemles te gebruiken, heeft Anna verschillende aanbevelingen voor een tweede prototype. Zoals dat de tegel zo geprogrammeerd moet worden dat er verschillende spellen mee te spelen zijn, dat de aan- en uitknop makkelijker te vinden is én dat er meer tegels zijn. Nu zijn er maar vier tegels, dat is voor een echte zwemles te weinig, zegt Roland. 

Tweede prototype

Met die aanbevelingen gaat embedded scientist van InnoSportLab de Tongelreep, Alja Huibers verder. Alja begeleidde Anna in haar onderzoek, dat ook een onderdeel is van Alja’s grotere project ‘onbeperkt zwemmen’. Daarin werkt het InnoSportLab de Tongelreep aan manieren om de zwemles innovatiever te maken. Naast de led-tegels is er een led-haas; een lichtstrip onderwater die je op een bepaalde snelheid kan zetten. Zo kunnen zwemmers trainen op een opgelegde snelheid. Ook komen er animatievideo’s om de zwemles te ondersteunen en een video feedbacksysteem. Eind september loopt het grotere project af.

De coronacrisis heeft Anna geen vertraging opgeleverd, ze hoopt nog voor de zomer af te studeren. Alja: “Wat ik heel knap vind is dat Anna ik heel korte tijd een oplossing heeft bedacht. Anna kan nu afstuderen en wij hebben mooie en praktische aanbevelingen voor het volgende prototype.” 

Werken gaat de 22-jarige Anna dan nog niet. “Daar heb ik nog alle tijd voor. Ik ga misschien een master doen of toch eerst een tussenjaar. Maar doorstuderen ga ik sowieso.” 

Met dank aan Roland Verstappen van de gemeente Eindhoven.

‘Onbeperkt zwemmen’ wordt mede mogelijk gemaakt door Agis Innovatiefonds en met een solidariteitsbijdrage van de gemeenschappelijke religieuzen in Nederland via KNR-projecten in Nederland (PIN). De tegels zijn ook onderdeel van het project Vitality Living  Lab, waarin 16 partijen werken aan een vitalere samenleving.